SES TEMELLİ OKUMA YAZMA

İlk Okuma-Yazma Etkinlikleri
İlk okuma-yazma çalışmaları sırasında ele alınabilecek etkinlikler öneri niteliğindedir. Öğretmen bu etkinlikleri değiştirebileceği gibi tamamen farklı bir etkinlikte uygulayabilir.
Hazırlık
1. Genel Hazırlık:
a. Öğrencileri sıralara yerleştirme
b. Kendinizi tanıtma
c. Öğrencilerinizin kendilerini tanıtmaları
1. Adları soyadları
2. Annesinin, babasının, kardeşlerinin adını söyleme
3. Neler yapmaktan hoşlandıkları
d. Sınıf ortamını tanıma
1. Sınıfta neler yapacaklarını tartışma
2. Sınıf içi kuralları belirleme
e. Sınıfta bulunan eşyaları inceleme
1. Çöp kutusunun yeri, kullanımı
2. Sıraların kullanımı
3. Tahtanın kullanımı
4. Kitaplıktan yararlanma
5. Tabela, pano, resim ve işaretleri inceleme
f. Okulun bölümlerini tanıma
g. Öğrencilerinizi tanıma
1. Sağlık
2. Kurallara uyumu
3. Arkadaşlarıyla uyumu
4. Öğrenme alışkanlıkları
h. Aileyi Hazırlama
1. Ailelere yöntem hakkında bilgi verme
2. Çalışmalara yardımcı olabilmek için onlardan neler yapmalarını istediğinizi açıklama
2. Okumaya Hazırlık:
a. Sınıf kitaplığından kitap seçme
b. Kitaplarını açma, sayfalarını çevirme, kapatma
c. Kısa masal, öykü, fıkra, tekerleme vb. öğrencilerinize okuma
d. Okunanların görsellerini yorumlama
e. Görselleri yorumlayarak kitabı anlatmak
f. Birlikte belirlenen bir kitabın içeriğini görsellerden tahmin etme
g. Tahminlerinin doğruluğunu sizin okumanız ardından kontrol etme
3. Yazmaya Hazırlık:
a. Küçük kasları hazırlama
1. Elma, armut toplma taklidi yapma
2. Direksiyon çevirme taklidi yapma
3. Parmak uçları ile koşan at taklidi yapma (yavaş, hızlı, çok hızlı)
b. Kalem tutma
c. Karalamalar yapma
1. Çember çizme
2. Tekerlek yapma
3. Kuş yuvası yapma
4. Labirent bulmacada yolu çizerek takip etme
d. Düzenli çizgiler çizme
1. Yılan kıvrımını çizme
2. Yanyana tepeler çizme
3. Deniz dalgası çizme
Sesi Hissetme ve Tanıma
1. Tanıtılacak sesi anlamlı hale getirme:
a. Tanıtılacak ses ile ilgili drama yapılabilir,
b. Tanıtılacak ses ile ilgili tekerleme, şarkı söylenebilir,
c. Bilmece sorulabilir,
d. Tanıtılacak sesin geçtiği bir öykü ya da bir olay anlatılabilir,
2. Öğrencilerin ön bilgilerini harekete geçirme:
a. Sesin geçtiği kelimelere örnekler vermeleri istenebilir,
b. Sesin nasıl üretildiği, kim ya da neyin bu sesi çıkardığı tartışılabilir,
c. Öğrencilerin adlarında bu sesin geçtiği örnekler bulunabilir,
3. Görsellerden yararlanarak sesi hissetme ve tanıma:
a. Sesin geçtiği görsellere örnekler verilerek tanıtılan ses vurgulanır.
b. Öğrencilerden gösterilen görsellerde tanıtılan ses geçiyorsa sıralarına tıkırdamaları, geçmiyorsa herhangi bir ses çıkarmamaları istenebilir.
c. Bir dizi görsel arasından sesin geçtiği görseli belirlemeleri istenebilir.
d. Daha önce çalışılan ve sesin geçtiği görseller seçilerek sesin başta mı ortada mı ya da sonda mı geçtiğine karar vermeleri istenebilir.
4. Ölçme ve Değerlendirme:
a. Söylenilen kelimede sesin geçip geçmediğini söylemeleri istenebilir,
b. Sesin geçtiği kelimelere kendilerinin örnekler vermeleri istenebilir,
c. Bir dizi görsel arasından tanıtılan sesin geçtiği görseli bulmaları istenebilir.
d. Gösterilen görselde sesin geçip geçmediğine karar vermeleri istenebilir.
e. Bu etkinlikler ile ilgili gözlem formu düzenleyerek işleyebilirsiniz.
Gözlem formuna bir örnek
Öğrencinin adı soyadı
Sesin geçtiği kelimeler söylüyor.
Sesin geçtiği görselleri belirtiyor.
1.
+
+
2.
+
+
3.
+
+
4.
-
+
5.
+
+
6.
-
-
7.
+
+
8.
+
+
…
….
…

Sesi okuma ve yazma
1. Sesi yazılışını öğrenme:
Sesleri sembollerle ifade ettiğimizi açıklayarak etkinliklerde söylediğimiz bu sesi şimdi sembolleştireceğimizi belirtiniz. Siz tahtaya tanıtılan sesin harfini yazarken öğrencilerinizin izlemesini isteyin.
a. Tanıtılan harfi tahtaya büyükçe yazabilirsiniz,
b. Harfin yazılışını parmaklarını kullanarak havada yazıyormuş gibi taklit etmelerini isteyebilirsiniz,
c. Tahtaya çıkararak yazdığınız harfin üzerinden gitmelerini sağlayabilirsiniz,
d. Sıralarında, toprakta bu harfin yazılışını size göstermelerini isteyebilirsiniz,
e. Fotokopi yapma olanağınız varsa harfin üzerinden kalemleriyle defalarca yazabilecekleri düzenlemeler yapabilirsiniz,
f. Çizgisiz kağıtta renkli kalemlerle harfi defalarca yazmalarını isteyebilir, üretilenleri sınıfınızda sergileyebilirsiniz.
2. Sesi satır çizgilerine yazma:
a. Tahtada çizili bulunan satır çizgilerine bu harfin nasıl yapılacağını bitişik eğik yazıya uygun olarak yazınız ve öğrencilerinizin sizi izlemesini sağlayınız.
b. Tahtada öğrencilerinizin sizin örneğiniz üzerinden gitmelerini isteyebilirsiniz,
c. Fotokopi yaparak satır çizgilerine yazılmış kılavuz harfler üzerinden gitmelerini sağlayabilirsiniz,
d. Yazı defterlerine satır çizgilerinde yazmalarını isteyebilirsiniz.
3. Yazılan sesi farklı karakterlerle (dik temel harflerle) yazılmış metinler üzerinde buldurma:
Yazdıkları harfin kitaplarda farklı yazıldığını, ancak benzer olduğunu açıklayınız. Yazdıkları bu harfin kitaplarda nasıl yazılmış olabileceğini tahmin yoluyla bulmalarını isteyiniz.
a. Sınıf kitaplığından seçilen kitaplarda yazdıkları sesi bulmaları ve okumaları istenebilir,
b. Türkçe kitapları üzerinde bu işlem yapılabilir,
c. Gazete veya dergilerde benzer işlemi tekrarlatabilirsiniz,
4. Ölçme ve Değerlendirme:
a. Dikte çalışması ile söylenileni yazmalarını isteyebiliirsiniz,
b. Bir dizi sembol arasından söylenilen sesin harfini bulmalarını isteyebilirsiniz,
c. Dik temel harflerle yazılmış metinler üzerinde tanıtılan sesin harfini bulup göstermeleri ve okumaları istenebilir.
5. İlk okuma-yazma çalışma tablosuna ele alınan sesi yazma ve okuma:

Resim



Resim









Bu tablo her bir ses grubu için üç adet yapılmalıdır. Biri sınıfta çalışmaları gösterecek nitelikte büyükçe yapılarak sergilenmelidir. Diğer ikisi bu tablonun küçük örnekleridir. Öğrencinin ve öğretmenin elinde olmalıdır. Öğrencideki deftere yapılabileceği gibi bir plastik dosya içine de konulabilir. Büyük tablo işlenirken öğrenci de kendi tablosunu işlemelidir.
Bu tablo öğrenci tarafından evine taşınabilir nitelikte olmalı, aile bu tablo ile yapılan çalışmalar hakkında daha kolay bilgi sahibi olabilecektir. Öğretmendeki örnek ise yapılacak çalışmaların planlanmasında yardımcı olacaktır
6. öğrenci gözlem formunu doldurma
Öğrencinin adı soyadı
Sesin geçtiği kelimeler söylüyor.
Sesin geçtiği görselleri belirtiyor.
Sesi okuyor, yazıyor
Sesin sembolünü bir dizi simge arasından seçiyor, okuyor.
1.
+
+
+
+
2.
+
+
-
-
3.
+
+
+
+
4.
+
+
+
+
5.
+
+
+
+
6.
-
-
-
-
7.
+
+
+
+
8.
+
+
+
+
…
….
….
….
…





7. Öğrenci çalışma dosyasına yapılan çalışmalar arasından öğrencinin kendi seçtiği örneğini yerleştirme
a. Öğrenci çalışma dosyasının düzenlenmesi ile ilgili daha ayrıntılı bilgiyi ‘Türkçe Dersi Öğretim Programı Kılavuzunun’ 231. sayfasında bulabilirsiniz.
b. Çalışma dosyalarını sınıfınızda muhafaza ediniz.
c. Sizin kontrolünüzde olmak koşuluyla öğretim yılı içinde ailelerle yapılan toplantılarda çalışma dosyalarının incelenmesine izin veriniz.
d. Yapılan çalışmalar için öğrencilerinizle birlikte ölçütler geliştiriniz. Bu ölçütlere uygun olarak yapılan çalışmaları değerlendirebilirsiniz.
Hece, Kelime, Cümle ve Metin Oluşturma
1. Hece oluşturma
a. Öğrenilen ilk iki sesin ardından hece oluşturunuz.
1. Öğrenilenleri okuyup yazdırarak tekrar ediniz.
2. Bir kartona öğrencilerin görebileceği büyüklükte önüne sesli harfi, arkasına sessiz harfi yazınız. Gösterdiğiniz tarafta yer alan sesi çıkarmalarını isteyiniz. Seri biçimde önce sesli harfi okumalarının hemen ardından sessiz harfin yazılı olduğu tarafı çeviriniz.
3. Sınıfınızı iki gruba ayırarak bir gruba sesli harfi okumalarını diğer gruptan sessiz harfi okumalarını isteyiniz. Sizin işaretinize uyarak önce sesli sonra sessiz harfi okutunuz. Bu işlemi bir kaç defa yineleyiniz.
4. Sesli harf önce gelmek koşuluyla harfleri tahtada yan yana bitişik yazarak nasıl okunabileceğini sorunuz.
5. Onların deneyerek bulmalarına özen gösteriniz. Doğru okumayı yaptıklarında bir kaç kez okumayı tekrar ettiriniz.
6. Üretilen heceyi defterlerine yazmalarını isteyiniz.
b. Hece ile çalışma
1. Hece anlamlı hale getirilmelidir. Bu amaçla resim yaptırılabilir. Canlandırma yaptırılabilir. Bir öykü oluşturulabilir. Şarkı söylenebilir.
2. Heceyi daha önce öğrenilenlerin arasından seçmeleri istenebilir.
3. Dik temel harflerle yazılmış öykü, masal, tekerleme veya Türkçe kitaplarında üretilen hece buldurularak okumaları istenebilir.
4. Dikte çalışması yaparak diğer öğrenilenlerle karışık olarak söylenen heceyi doğru yazmaları kontrol edilebilir.
c. Ölçme ve Değerlendirme: 1. Önceki öğrenilenlerin arasından yeni üretilen heceyi göstermeleri istenebilir,
2. Sınıfın tabanına halkalar çizilerek bu halkalara öğrenilenler yazılabilir. Öğrencilerden söylenilen bilginin yer aldığı halkanın içine gidip durmalarını isteyebilirsiniz.
3. Karton veya bir kağıda yazılan öğrenilmiş bilgiler karışık olarak masanın üzerinde yerleştirilebilir. Bunların arasından yeni üretileni bulmaları istenebilir
.4. Dik temel harflerle yazılmış metinlerde yeni üretilen heceyi bulup göstermeleri ve okumaları istenebilir.
d. İlk okuma-yazma tablosuna yeni üretilen heceyi kaydediniz.
Sizinle birlikte öğrencilerinizin de bu kaydı kendilerinde bulunan örneği üzerinde yapmalarını sağlayınız.
Resim
e

el
Resim
l








e. Öğrenci gözlem formunu doldurunuz.
Öğrencinin adı soyadı
Sesin geçtiği kelimeler söylüyor.
Sesin geçtiği görselleri belirtiyor.
Sesi okuyor, yazıyor
Sesin sembolünü tanıyor.
“el “

1.
+
+
+
+
+

2.
+
+
-
-
+

3.
+
+
+
+
+

4.
+
+
+
+
+

5.
+
+
+
+
+

6.
-
-
-
-
+

7.
+
+
+
+
+

8.
+
+
+
+
+

…
….
….
….
…
…








f. Öğrenci çalışma dosyasını işleyebilirsiniz.
2. Kelime ve cümle oluşturma
a. “ el “ hecesi örneğinde açık heceye geçiş için şu işlemlerin yapılması önerilmektedir.
1. “el “ hecesini okuyup, yazmalarını sağlayınız. Bu hecenin sonuna daha önce öğrendikleri “e” sesini getirerek ikisini birlikte okuma denemeleri yaptırınız.
el e ele el ele elele
2. Bir kartona öğrencilerin görebileceği büyüklükte bir tarafına “el” bir tarafına “e” yazınız. Gösterdiğiniz tarafı okumalarını isteyiniz. Seri biçimde önce bir tarafı okumalarını hemen ardından diğer tarafı okumalarını sağlayınız.
3. Sınıfınızı iki gruba ayırarak bir gruba “ el “ okumalarını diğer gruptan “e” okumalarını isteyiniz. Sizin işaretinize uyarak önce “el “ hecesini ardından hemen “e” okutunuz. Bu işlemi bir kaç defa yineleyiniz.
4. Tahtada “ele” yazarak nasıl okunabileceğini sorunuz.
5. Onların deneyerek bulmalarına özen gösteriniz. Doğru okumayı yaptıklarında bir kaç kez okumayı tekrar ettiriniz.6. Üretilen yeni kelimeyi defterlerine yazmalarını isteyiniz.
b. Yeni üretilen hece / kelime ile çalışma
1. Kelime anlamlı hale getirilmelidir. Bu amaçla resim yaptırılabilir. Canlandırma yaptırılabilir. Bir öykü oluşturulabilir. Şarkı söylenebilir.
Örneğin “el ele” oluşturularak “oynaya oynaya gelin çocuklar; el ele, el ele verin çocuklar” şarkısı söylenebilir. El ele tutuşan çocukların resimleri yaptırılabilir.Görselleri kullanarak cümleler yapılabilir.
Öğrencinin hayal gücünü kullanmasına izin verin. İki öğrenci resmi yan yana verilerek bu resimleri takip edecek biçimde “ el ele “ yazılabilir ve bu iki öğrenci resmine kendileri adlar vererek cümleler oluşturulabilir. Farklı bir resim de seçilebilir.
el ele.
Burada nokta (.) kullanımı ile ilgili bir açıklama yapılabilir.
2. Yeni öğrenileni daha önce öğrenilenlerin arasından seçmeleri istenebilir.
3. Dik temel harflerle yazılmış öykü, masal, tekerleme veya Türkçe kitaplarında üretilen yeni kelime buldurularak okumaları istenebilir.
4. Dikte çalışması yaparak diğer öğrenilenlerle karışık olarak söylenen yeni kelimeyi doğru yazmaları kontrol edilebilir.
c. Ölçme ve Değerlendirme:
1. Önceki öğrenilenlerin arasından yeni üretilen heceyi göstermeleri istenebilir,
2. Sınıfın tabanına halkalar çizilerek bu halkalara öğrenilenler yazılabilir. Öğrencilerden söylenilen bilginin yer aldığı halkanın içine gidip durmalarını isteyebilirsiniz.
3. Karton veya bir kağıda yazılan öğrenilmiş bilgiler karışık olarak masanın üzerinde yerleştirilebilir. Bunların arasından yeni üretileni bulmaları istenebilir
.4. Dik temel harflerle yazılmış metinlerde yeni üretilen heceyi bulup göstermeleri ve okumaları istenebilir.
d. İlk okuma-yazma tablosuna işleme
e. Öğrenci gözlem formlarını doldurma.
f. Öğrenci çalışma dosyasına yapılan çalışma örneklerinden ekleyiniz.
3. Açık hece
a. “ ele” kelimesini okuyup yazmalarını sağlayınız
. b. Birkaç defa okuttuktan sonra “ le “ hecesini kapatarak “ e “harfini yalnız bırakınız. “ e “ sesini okutunuz.
Tahtaya “ele” yazarak bir öykü oluşturabilirsiniz. “ Havada gezen bir bulut varmış. Bu bulut gelmiş bizim yazdığımız yerde durmuş. Ne görünüyor çocuklar? Bulutun kapladığı yerde ne kaldı? ele e le
Bir rüzgâr esmiş bulutu sürüklemiş, şimdide bakın nereyi kapattı? Şimdi ne görünüyor çocuklar?”
Bu görünen tarafı nasıl okuyabiliriz sorusunu yönelterek okuma denemeleri yaptırınız.
E le
c. “e” sesini daha önce öğrenmişlerdi. “ele” içinde “e” kapatılarak geriye kalan okutulmaya çalışılır. Bu yapılan işlem doğru okuma yapılıncaya kadar tekrarlanır. “e” ve “le” ayrı ayrı yazılarak okunur.
d. “le“ hecesi ile ölçme ve değerlendirme çalışmaları yapılabilir.
e. “ le “ hecesini tabloya yazınız. Öğrencilerin de kendi tablolarına yazmalarını sağlayınız.
4. Büyük harflerin öğrenilmesi
a. “ a “ sesini yukarıda verilen sıraya uygun olarak ele alınız.
b. Önceki öğrenilen “ l “ sesi ile “ a “ sesini yanyana getirerek “ al “ kelimesini oluşturunuz.
c. “ al “ kelimesine “ a ” sesini ekleyerek “ ala “ kelimesini oluşturunuz.
d. “ ala “ kelimesinden “ la ” hecesini elde ediniz.
e. “ la “ hecesini kullanarak yeni kelimeler oluşturunuz.
Bu kelimelerden yararlanarak cümleler yapınız.
Resim
e

el, ele, elele, ela
Resim
l

le, la, lale,
Resim
a

al,




f. Oluşturulan kelimeler arasında özel ad olan kelimelerden yararlanılarak büyük harf tanıtımı yapılabilir. “ Ela “ örneğinde büyük harfi aşağıdaki işlemleri uygulayarak kazandırabilirsiniz.
1. “ ela “ kelimesinin anlamı üzerinde durularak bu kelimenin aynı zamanda insan adı olduğu belirtilir. İnsan adlarının farklı yazıldığı açıklanarak insan adı olan “ ela” kelimesinin yazımı tahtada gösterilir. “ ela” bir göz rengi
“ Ela” insan adı
2. Her iki kelime alt alta tahtada yazılarak “e” sesinin küçük ve büyük harf karşılıklarının ayırt edilmesini sağlayınız.
3. Öğrencilerinizin sizi izlemelerini isteyiniz ve tahtaya “ Ela” kelimesini yazınız.
4. Büyük harfin nasıl yazıldığı üzerinde alıştırmalar yaptırınız. Bağımsız olarak “Ela” kelimesinden hareketle “ E” nin yazımı üzerinde durabilirsiniz.
5. Öğrencilerinizin tahta üzerinde yazmalarını, kılavuz yazı üzerinde yazmalarını sağlayınız. Bu çalışmaların ardından satır çizgilerinde kelimeyi yazdırınız. “E “ harfıni bitişik yazı ile doğru biçimde yazmalarına dikkat ediniz. Büyük harf tanıtımını “ lale “ kelimesinden hareketle “Lale” adından yararlanarak sürdürebilirsiniz. “ ata” kelimesinden hareketle “Ata” ismindeki büyük “ A “ harfini tanıtabilirsiniz
1. Öneri ses grubunun tamamlanması
Resim
e
E
el, ele, elele, ela, Ela, et
Resim
l
L
le, la, lale, Lale
Resim
a
A
al, at, Ata, alet,
Resim
t

te, ta, tel, tat,


. Öneri ses grubuna ait olan bu tablo yerinde kalacak şekilde ikinci öneri ses grubu için benzer başka bir tablo hazırlayınız. Bu oluşturacağınız yeni tablo tıpkı 1. tabloda yapılan uygulamalarda olduğu gibi işlenmelidir. Her yeni ses için
1. tablo ile bağlantılar kurularak bu tabloda oluşturulmuş hece ve kelimelerden yararlanılmalıdır
1. Öneri Ses Grubunun tamamlanmasının ardından genel bir ölçme ve değerlendirme yapınız. Öğrenci gözlem formunu ve öğrenci çalışma dosyalarını işleyiniz. 2. Not : Öğrencilerinizin kendi adlarını bitişik eğik yazı ile defterlerine yazarak öğrenmelerini sağlayınız.